شماره روزنامه: ۵۱۵۴ _تاريخ چاپ: 1400/02/05_شماره خبر: ۳۷۵۸۷۴۲
محمد اولياء قائم‌مقام شرکت مهندسي و ساخت توربين مپنا (توگا)
بخش برق در کشور ما در سه دهه اخير، صنعتي پيشرو محسوب مي‌شود. فعالان اين صنعت در بخش‌هاي خصوصي، نيمه‌خصوصي و دولتي، با کاربست تدابير و استفاده از ظرفيت‌هاي دانشي و توليد داخلي و البته از طريق همکاري‌هاي بين‌المللي، توانسته‌اند در همه بخش‌هاي مختلف توليد، انتقال و توزيع به درصد بالايي از ساخت داخل دست يابند. در اين ميان، صنعت نيروگاه‌هاي حرارتي که بخش عمده توان توليد برق کشور را به خود اختصاص مي‌دهد، از رشد قابل‌توجهي برخوردار بوده است، به گونه‌اي که امروز ظرفيت نصب شده نيروگاهي کشورمان در بين ۱۵ کشور اول دنيا رتبه‌بندي مي‌شود؛ اين به دليل وجود توان ساخت تجهيزات اصلي شامل توربين‌هاي گاز و بخار، ژنراتور، بويلر و سيستم‌هاي برق و کنترل مورد نياز در نيروگاه‌ها در داخل کشور بوده است. براساس ارزيابي منابع معتبر بين‌المللي، ايران در زمره کشور‌هاي صاحب فناوري قلمداد مي‌شود و نام برخي شرکت‌هاي توليدکننده ايراني در کنار شرکت‌هاي مطرح جهاني صاحب فناوري ساخت انواع توربين گاز و بخار برده مي‌شود. روز سه‌شنبه ۳۱ فروردين ۱۴۰۰ خبري منتشر و در اغلب رسانه‌ها با عنوان «ساخت اولين روتور توربين بخار در ايران» منعکس شد. از آنجا که توجه به سابقه موضوع در اين صنعت و بيان صحيح مطلب در جايگاه خود ضامن صحت و دقت گردش اطلاعات تخصصي در فضاي صنعت و اقتصاد کشور محسوب مي‌شود، ضروري است به موضوع خبر و جايگاه واقعي آن به درستي و به صورت حرفه‌اي پرداخته شود.
براي توضيح دقيق بايد توجه داشت که اکنون بيش از ۱۳۰ سال است که توربين بخار به عنوان يکي از تجهيزات اصلي مورد استفاده در نيروگاه‌هاي بخار و سيکل ترکيبي و همچنين در صنايع مختلف به کار گرفته مي‌شود. اين نوع توربين در برخي از کشور‌هاي صنعتي دنيا توليد مي‌شود و در کشور ما نيز صنعت ساخت توربين بخار مشخصا در گروه مپنا نهادينه شده است؛ به گونه‌اي که نه تنها ساخت اين محصول صنعتي در داخل انجام مي‌شود، بلکه در سطحي بالاتر از مهندسي معکوس، دانش فني «طراحي» آن نيز توسعه و قوام يافته است. در اين راستا، طي ساليان گذشته تاکنون ۵۷ واحد توربين بخار کامل ساخته شده که ۴۹ واحد آن (معادل حدود ۱۰درصد از کل ظرفيت توليد برق ايران) راه‌اندازي شده است. همچنين مجموعا ۸ واحد صادراتي به ۳ نيروگاه در ۲ کشور خارجي نيز در اين کارنامه وجود دارد. در زمينه طراحي توربين‌هاي بخار جديد هم تاکنون ۳ توربين بخار با ظرفيت بين ۱۰ تا ۱۰۵ مگاوات در گروه مپنا طراحي شده است. اولين توربين بخار ساخت ايران در نيروگاه سيکل ترکيبي کازرون نصب شده که بيش از يک دهه از کارکرد آن مي‌گذرد و نخستين توربين بخار صادراتي کشور نيز نزديک به ۱۰ سال است که در نيروگاه تشرين سوريه درحال کار است. بايد توجه داشت که امروزه فناوري‌هاي پيشرفته‌تري در صنعت توربين‌سازي کشور با اتکا به دانش داخلي وجود دارد که به عنوان نمونه ساخت پره‌هاي داغ توربين‌هاي گازي به شکل تک کريستال يا طراحي و ساخت توربين گاز کلاس F از آن جمله است. در کنار طراحي و ساخت خود اين تجهيزات مهم در طول سال‌هاي اخير؛ عمليات سرويس و بازسازي، در برخي موارد مهندسي معکوس و نيز طراحي و ساخت بخش‌هاي مختلف انواع توربين‌هاي بخار (از جمله روتور) در محدوده ۱ تا ۴۰۰ مگاوات توسط شرکت‌هاي مختلف بزرگ و کوچک ايراني براي داخل و خارج کشور انجام شده که تلاش‌ها و دانش فني کسب شده توسط همه آنها قابل‌تقدير است. ضمن ارج نهادن به زحمات مهندسان و صنعتگراني که تلاش ارزشمندشان منجر به ساخت روتور توربين بخار ۸۲ مگاواتي نيروگاه بعثت تهران به روش مهندسي معکوس شد، شايسته است اين‌گونه دستاورد‌ها به‌گونه‌اي حرفه‌اي و دقيق، در همان محدوده که هست و با علم به ظرفيت‌هاي بزرگ نهادينه شده داخل کشور به آگاهي عموم رسانده شود، به صورتي که ذهنيت نادرست در جايگاه موجود صنعت ملي و اعتماد مخاطبان ايجاد نشود.